Tìm hiểu về tắc nghẽn mạch máu – Nguyên nhân, Triệu chứng và Phòng ngừa

Tắc nghẽn mạch máu là tình trạng cholesterol xấu tích tụ trong thành mạch máu, gây bít tắc đường đi của máu tới các cơ quan trong cơ thể. Các vị trí tắc nghẽn có thể xảy ra ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng, ảnh hưởng trầm trọng tới sức khỏe, thậm chí còn gây ra tử vong.

Bệnh tắc nghẽn mạch máu là gì, có nguy hiểm không ?

Mạch máu là một phần quan trọng của hệ tuần hoàn, chúng kéo dài từ não tới chân. Khi mạch máu đàn hồi tốt, máu được lưu thông thoải mái tới mọi vùng trong cơ thể, cung cấp oxy và dinh dưỡng nuôi dưỡng các cơ quan để thực hiện các chức năng cần thiết.

Vậy chứng tắc nghẽn động mạch này do đâu mà ra ? Nguyên nhân chính là do các mảng bám đọng lại trong thành mạch máu, cấu trúc của các mảng bám này gồm cholesterol xấu, chất thải tế bào, cặn canxi và fibrin (một thành phần liên quan đến hội chứng đông máu). Khi các mảng bám này bị vỡ ra, chúng hình thành các cục máu đông nhỏ li ti lẫn trong đường lưu thông máu, khiến lòng mạch máu bị thu hẹp, chặn dòng chảy của máu.

Tùy thuộc vào các vị trí bị tắc nghẽn mạch máu khác nhau, sẽ kéo theo các bệnh lý và triệu chứng nguy hiểm, đe dọa tới tính mạng:

• Vị trí tắc nghẽn ở động mạch vành sẽ ảnh hưởng tới tim, gây thiếu máu cơ tim rồi dẫn tới nhồi máu cơ tim, nguy cơ cao nhất là tử vong.
• Vị trí tắc nghẽn ở động mạch cảnh có thể gây ra tai biến mạch máu não vào đột quỵ. Di chứng để lại có thể đến hết đời như méo miệng, liệt người, tàn phế.
• Vị trí tắc nghẽn ở chi dưới sẽ khiến chân không cử động được, dẫn tới hoại tử phải cắt bỏ chi.
• Vị trí tắc nghẽn mạch vùng phổi gây tắc huyết quản, người bệnh khó thở sau cùng tử vong.

Các dấu hiệu của tắc nghẽn mạch máu

Do tính chất mảng bám xơ vữa tích tụ ở thành mạch máu một cách âm thầm theo thời gian, có khi phải mất tới 10-20 năm mới bị bong vỡ, biến chứng sang bệnh lý khác; nên rất khó có thể phát hiện được tình trạng tắc nghẽn thực sự ở trong cơ thể đang diễn biến ra sao. Tuy nhiên nếu là một người nhạy cảm và tinh ý với các dấu hiệu bất thường của cơ thể, nhất là khi người bệnh đang ở giai đoạn từ trung niên trở lên, không nên coi thường sức khỏe, cần được kiểm tra kỹ lưỡng và chính xác.

Các dấu hiệu cảnh báo tắc nghẽn động mạch tùy vào vị trí mà sẽ có những biểu hiện khác nhau, bao gồm:

• Tê bì tay hoặc chân; lạnh tay hoặc chân do máu lưu thông kém hoặc tình trạng thiếu máu cục bộ.
• Đau tay hoặc chân khác với triệu chứng đau cơ và co rút cơ.
• Phù nền ở tay hoặc chân do tắc nghẽn ở các chi.
• Run tay hoặc chân báo hiếu tắc nghẽn mạch máu vùng não điều khiển hoạt động ở các chi.
• Xuất hiện những vết bầm, vết tím đỏ bất thường ở dưới da hoặc những vệt đỏ chạy dọc mạch máu.
• Đau đầu chóng mặt, méo miệng, hay quên, hoặc đột nhiên không kiểm soát được hành vi, ngôn ngữ và hoạt động ở chân tay (ví dụ tự nhiên làm rơi đồ đang cầm trên tay) là cảnh báo tắc nghẽn ở não bộ, lượng máu và oxy cung cấp cho não đang bị suy giảm, tê liệt dây thần kinh điều khiển hành vi.
• Hơi thở ngắn, tim đập nhanh do tắc nghẽn ở vùng phổi gây ra, nó có thể đi kèm cơn tức ngực và mệt mỏi.
• Đau tức ngực lan sang cả bả vai, cánh tay, cơ hàm, cổ và lưng là triệu chứng của nhồi máu cơ tim cấp do tắc nghẽn ở động mạch vành, khiến cơ tim bị thiếu máu co bóp nuôi tim. Đây là tình trạng khẩn cấp báo động sự sống còn của người bệnh, cần phải được cấp cứu ngay lập tức.
• Mắt mờ hoặc đột nhiên không nhìn thấy.

Nguyên nhân của tắc nghẽn mạch máu

Như đã nói ở trên bệnh lý tắc nghẽn động mạch xảy ra là do các mảng xơ vữa động mạch tích tụ lâu ngày bị vỡ ra, ngăn chặn sự lưu thông tuần hoàn của máu tới các bộ phận trên cơ thể. Vậy nguyên nhân của sự hình thành các mảng bám xơ vữa này là do đâu, hay nói cách khác còn có những yếu tố khách quan nào làm gia tăng tình trạng tắc nghẽn ở mạch máu này không ?

1. Sự già hóa, lão hóa của cơ thể

Đây là một quy trình tất yếu, không thể tránh khỏi cơ thể. Lão hóa diễn ra ở cả các cơ quan và các tế bào, làm suy yếu chức năng của chúng. Trong đó có thành mạch máu sau một thời gian, chúng trở nên kém đàn hồi so với ban đầu, khiến xơ vữa dễ bị lắng đọng hơn và máu di chuyển sẽ kém hơn. Do đó mà người cao tuổi thường là những đối tượng dễ bị tắc mạch máu hơn những người trẻ, và khả năng phục hồi cũng kém hơn.

2. Yếu tố di truyền

Không hẳn là nguyên nhân quyết định tình trạng bệnh nhưng lại có khả năng cao mắc bệnh hơn sơ với những đối tượng khác.

3. Biến chứng của một số bệnh lý

Có khá nhiều bệnh lý ảnh hưởng tới quá trình hình thành và tăng nguy cơ mảng bám ở thành mạch máu như:

• Đái tháo đường.
• Rối loạn lipid máu, mỡ máu cao, lượng cholesterol xấu nhiều tăng tích tụ mảng bám mạch máu.
• Bệnh đông máu.
• Tăng huyết áp.
• Phình động mạch.
• Ung thư tuyến tụy, đại tràng, dạ dày hoặc phổi.

4. Mang thai

Trong quá trình mang bầu, cơ thể người mẹ có nhiều sự biến đổi ảnh hưởng tới cấu trúc của các bộ phận trong cơ thể; sự gia tăng cân nặng và phát triển của thai nhi tác động tới trực tiếp các cơ quan và chèn ép lên mạch máu, đặc biệt ở vùng chân, xương chậu và bụng (phụ nữ mang thai bị phù chân là dấu hiệu tình trạng tắc nghẽn mạch máu). Do vậy sau thai kỳ, người mẹ dễ gặp phải tắc mạch máu lớn ở tim hoặc phổi.

5. Lười vận động

Hạn chế tập luyện thân thể, chỉ nằm hoặc ngồi một chỗ cũng là nguyên nhân hàng đầu của tích lũy chất béo xấu, tăng xơ vữa động mạch. Thêm vào đó ít vận động cũng khiến máu lưu thông tuần hoàn kém hơn. Chủ yếu các đối tượng lái xe và dân văn phòng thường do nguyên nhân này mà bị tắc nghẽn ở máu.

6. Thừa cân và béo phì

Với người có chỉ số BMI vượt ngưỡng 25 được coi là thừa cân và vượt 30 được coi là béo phì. Đối với 2 trường hợp này lượng chất béo dư thừa quá nhiều sẽ tác động mạnh tới tăng huyết áp, mỡ trong máu cao từ đó nguy cơ hình thành cục máu đông trong tĩnh mạch cũng cao hơn người bình thường

Các phương pháp phòng tránh tắc nghẽn mạch máu

Dựa trên các nguyên nhân chủ yếu hình thành bệnh, thì bệnh lý tắc nghẽn xảy ra hầu như do lối sống thiếu lành mạnh của đại đa số người bệnh. Vì vậy để phòng ngừa bệnh hiệu quả cần thực hiện:

• Ăn ngủ và sinh hoạt điều độ. Thời gian nghỉ ngơi hợp lý, ngủ sớm dậy sớm tránh lão hóa và trạng thái căng thẳng.
• Luyện tập thể dục phù hợp với thể trạng cơ thể, duy trì thường xuyên đều đặn sẽ tốt hơn là tập nặng mà ít.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, tránh thừa cân. Nên bổ sung rau xanh và hoa quả nhiều hơn; tích cực ăn thực phẩm dinh dưỡng từ đạm thực vật và cá béo; hạn chế tiêu thụ nội tạng động vật, thức ăn nhanh và đồ có nhiều đường, muối. Hạn chế hút thuốc là và uống bia rượu ở mức độ vừa phải.

• Tích cực điều trị và phòng tránh các nguyên nhân có khả năng làm tắc mạch cao như tiểu đường, mỡ máu, huyết áp,… Có thể uống thêm tinh dầu thông đỏ Hàn Quốc vì chúng được chứng minh hiệu nghiệm với người bệnh đái tháo đường, tích cực hỗ trợ giảm mỡ trong máu và làm chậm quá trình lão hóa.
• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt với những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao.